اثبات وجودخدا

برهان امکان و وجوب

فلاسفه الهى و علما کلام (متکلمین) براهین زیادى را براى اثبات خداى متعال, اقامه کرده اند که در کتب مبسوط فلسفه و کلام, مذکور است. در میان همه آنها یک برهان را که نیاز به مقدمات کمترى دارد و در عین اتقان, سهل التناول هست بر مى گزینیم و به توضیح آن مى پردازیم. ولى باید توجه داشت که این برهان, خدا را تنها بعنوان ((واجب الوجود)) یعنى موجودى که وجودش ضرورى و بى نیاز از ایجاد کننده است اثبات مى کند و صفات ثبوتیه و سلبیه او مانند علم و قدرت و جسمانى نبودن و زمان و مکان نداشتن را باید با براهین دیگرى اثبات کرد.

برهان امکان و وجوب

موجود ـ بحسب فرض عقلى ـ یا واجب الوجود است و یا ممکن الوجود, و هیچ موجودى عقلاً از این دو فرض, خارج نیست. و نمى توان همه موجودات را ممکن الوجود دانست, زیرا ممکن الوجود نیاز به علت دارد و اگر همه علتها هم ممکن الوجود و بنوبه خود نیازمند به علت دیگرى باشند هیچگاه هیچ موجودى تحقق نخواهد یافت, و به دیگر سخن: تسلسل علتها محال است, پس ناچار سلسله علتها به موجودى منتهى مى شود که خودش معلول موجود دیگرى نباشد یعنى هر چیزى که بتوان آنرا ((موجود)) دانست از دو حال, خارج نخواهد بود: یا وجود براى آن, ضرورت دارد و خود بخودى موجود, باصطلاح ((واجب الوجود)) است و یا وجودش ضرورت ندارد و هرهون موجود دیگرى است و باصطلاح ((ممکن الوجود)) مى باشد. و بدیهى است که اگر تحقق چیزى محال باشد هرگز وجود نخواهد یافت و هیچگاه نمى توان آنرا موجود دانست. پس هر موجودى یا واجب الوجود است و یا ممکن الوجود.
با دقت در مفهوم ((ممکن الوجود)) روشن مى شود که هر چیزى مصداق این مفهوم باشد معلول و نیازمند به علت خواهد بود, زیرا اگر موجودى خودبخود وجود نداشته باشد ناچار بوسیله موجود دیگرى بوجود آمده است چنانکه هر وصفى که با لذات نباشد ثبوت آن بالغیر خواهد بود, و مفاد انون علیت هم همین است که هر موجود وابسته به ممکن الوجود نیازمند به علت است, نه اینکه هر موجودى نیاز به علت دارد تا گفته شود: پس خدا هم احتیاج به علت دارد, یا گفته شود: اعتقاد به خداى بى علت, نقض قانون علیت است !
از سوى دیگر اگر هر موجودى ممکن الوجود و نیازمند به علت باشد هیچگاه موجودى تحقق نخواهد یافت, و چنین فرضى نظیر آنست که هر یک از افراد یک گروه, اقدام خود را مشروط به شروع دیگرى کند که در این صورت, هیچ اقدامى انجام نخواهد گرفت. پس وجود موجودات خارجى, دلیل آنست که واجب الوجودى موجود است .

( محمد تقى, مصباح یزدى, آموزش عقاید, ج 1 ص 80 - 74)